Zasady postępowania na oddziałach neonatologicznych w dobie pandemii COVID-19

COVID-19 jest nową chorobą zakaźną wywołaną przez koronawirusa, należącym do RNA wirusów. Przebieg tej choroby zarówno u kobiet ciężarnych, jak u noworodka nie jest jeszcze dokładnie zbadany i wyjaśniony. Ponieważ pandemia COVID-19 dotyczy także kobiet ciężarnych i ich noworodków, to w każdym oddziale noworodkowym muszą istnieć standardy postępowania zarówno z matką, jak i jej dzieckiem.

Są pewne zasady, które muszą być bezwzględnie przestrzegane, tak by chronić przed zakażeniem zarówno pacjentów, jak i personel medyczny. Uważa się, że ryzyko zakażenia koronawirusem kobiet ciężarnych jest podobne jak przeciętnej populacji. Jednakże w rzeczywistości częstość zakażeń SARS-CoV-2 kobiet w cięży jest mniejsza w porównaniu z populacją ogólną. Przebieg zakażenia COVID-19 u kobiet ciężarnych jest podobny, jak u innych osób dorosłych. Natomiast choroba ta ma charakter łagodny u noworodków i dzieci.

Źródłem zakażenia COVID-19 jest wirus znajdujący się w drogach oddechowych. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową. Natomiast zakażenie wewnątrzmaciczne płodu od kobiety COVID-dodatniej nie jest jednoznaczne. Do chwili obecnej nie wyhodowano wirusa z wód płodowych zakażonej kobiety ciężarnej i dlatego preferowane jest zakończenie ciąży drogą cięcia cesarskiego. Takie rozwiązanie ciąży wydaje się bezpieczne, a ryzyko przeniesienia zakażenia jest małe. Ryzyko takie istotnie wzrasta w przypadku pęknięcia błon płodowych przed urodzeniem noworodka.

Według American Academy of Pediatrics (AAP), Centers for Disease Control and Prevention (CDC) oraz American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG), każdy noworodek urodzony przez matkę COVID-dodatnią powinien być traktowany jak pacjent z podejrzeniem zakażenia do czasu jego wykluczenia.

Personel uczestniczący w porodzie matki zakażonej COVID-19 powinien stosować pełną ochronę przed zakażeniem. Zabezpieczony personel powinien wykonać wszystkie standardowe procedury i zabiegi, które są zawsze wykonywane u każdego noworodka po porodzie. Nie rekomenduje się natomiast przystawiania noworodka do piersi bezpośrednio po urodzeniu, ani kangurowania po porodzie. Noworodka należy wykąpać tuż po urodzeniu, podobnie jak w przypadku zakażenia HIV u matki. U noworodków zakażonych najczęstsze objawy kliniczne COVID-19 to zaburzenia oddychania pod postacią tachypnoe. Oddech może być płytki, krótki i towarzyszyć temu mogą zaburzenia układu krążenia pod postacią tachykardii, które to objawy mogą doprowadzić do niewydolności krążeniowo-oddechowej. W RTG klatki piersiowej widoczne są zmiany zapalne w płucach. U noworodków mogą także wystąpić zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego: ulewania, wymioty, objawy niewydolności wątroby, jak również zespół wykrzepiania wewnątrznaczyniowego. U kobiet zakażonych SARS-CoV-2 noworodek często rodzi się przedwcześnie. Jeśli noworodek wymaga czynności resuscytacyjnych, przeprowadzamy je standardowo na stanowisku noworodkowym. Do czasu wyjaśnienia statusu noworodka, tj. do czasu uzyskania wyników pobranych w kierunku zakażenia COVID-19 u noworodka, powinien on być oddzielony od matki. W Oddziale Noworodkowym noworodek powinien być izolowany od innych noworodków.

Według WHO noworodek powinien być karmiony odciągniętym pokarmem własnej matki, gdyż nie stwierdzono obecności wirusa w pokarmie kobiet COVID-dodatnich. Pokarm powinien być odciągnięty i przechowywany z zachowaniem wszelkich zasad antyseptyki. W przypadku, gdy matka chce przebywać razem z noworodkiem należy jej to umożliwić, po wcześniejszym dokładnym przedstawieniu matce wszystkich zagrożeń z tym związanych. Odległość łóżeczka noworodka od łóżka matki powinna wynosić 2 metry. Najbardziej optymalnym rozwiązaniem jest umieszczenie noworodka w zamkniętym inkubatorze, który zapewnia najlepszą ochronę. Matka powinna nosić maseczkę, często myć ręce i je dezynfekować.

Diagnostyka w kierunku zakażenia koronawirusem u noworodka powinna być przeprowadzona dwukrotnie. Pierwszy wymaz z nosa i gardła przeprowadzamy w ciągu 24 godzin, a drugi w ciągu 48 godzin od urodzenia. Ścisła obserwacja noworodka jest obowiązkowa i odbywa się ona poprzez monitorowanie podstawowych parametrów życiowych do czasu uzyskania wyników obu testów. Szybka diagnostyka u noworodka w kierunku zakażenia COVID-19 jest kluczowa, gdyż zapewnia to optymalne postępowanie z noworodkiem. W przypadku ujemnego wyniku testu u noworodka matki COVID-dodatniej możemy wypisać go do domu po 48 godzinach pod opiekę osoby zdrowej. W przypadku dodatniego wyniku u noworodka, który nie prezentuje żadnych objawów klinicznych zakażenia, wypis odbywa się również w normalnym terminie, pod warunkiem możliwości 14-dniowej obserwacji i monitorowania stanu zdrowia noworodka.

Każdy noworodek kobiety COVID-dodatniej, który wykazuje objawy kliniczne niewydolności oddechowo-krążeniowej i wymaga leczenia w Oddziale Intensywnej Terapii Noworodka nie może być odwiedzany przez zakażoną matkę, jak również zakażonego ojca.

Autor: prof. dr hab. n. med. BOŻENA KOCISZEWSKA-NAJMAN