Otyłość u dzieci. Jak ją rozpoznawać, leczyć i jej zapobiegać?
Zachęcamy do zapoznania się z informacjami dotyczącymi problemu otyłości u dzieci, wśród których znajdują się zalecenia odnośnie rozpoznawania, monitorowania, leczenia i zapobiegania nadmiernemu przyrostowi masy ciała w okresie dzieciństwa, w tym zarówno otyłości u niemowląt i młodszych dzieci, jak również u dzieci w wieku szkolnym.
Informacje te zostały opracowane we współpracy ze specjalistami, którzy na co dzień zajmują się diagnozowaniem otyłości u dzieci, leczeniem oraz wdrażaniem działań profilaktycznych, mających na celu zmniejszenie ryzyka otyłości u młodego pokolenia.
Specjaliści, którzy opracowali niniejszy zestaw informacji to:
Spis treści
Wywiad z rodzicem i ocena ryzyka otyłości dziecięcej
Kiedy zaczyna się otyłość?
Kalkulatory BMI, siatki centylowe – narzędzia wspierające rozpoznawanie nadwagi i otyłości u dzieci
Edukacja rodziców i dzieci w zakresie prawidłowego odżywiania oraz zdrowego stylu życia
Rola rodzica w profilaktyce otyłości u niemowląt i dzieci
Rola zdrowego odżywiania w profilaktyce otyłości u dzieci
Zapobieganie otyłości u dzieci: rola snu i aktywności fizycznej
Zapraszamy do obejrzenia wykładu: „Co jest ważne w profilaktyce otyłości od najmłodszych lat życia?”
Zapobieganie otyłości u dzieci – najważniejsze zalecenia
Profilaktyka i leczenie otyłości – niezbędne wsparcie
Zapraszamy do obejrzenia wykładu: „Leczenie otyłości dziecięcej – aspekty praktyczne.”
Podsumowanie
Zapobieganie otyłości u dzieci
Otyłość i nadwaga wśród dzieci to narastający problem zdrowotny. Pracownicy POZ odgrywają ogromną rolę w rozpoznaniu, diagnozie i leczeniu otyłości i jej powikłań. Codzienne kontakty z pacjentami umożliwiają bieżącą obserwację zmian masy ciała i sprzyjają wczesnej identyfikacji czynników środowiskowych i psychologicznych wpływających na otyłość i nadwagę. Niniejsze opracowanie ma na celu podsumowanie dostępnej wiedzy na temat prewencji nadwagi i otyłości oraz wskazać najważniejsze ich aspekty do omówienia z pacjentem i jego rodzicem.
Wywiad z rodzicem i ocena ryzyka otyłości dziecięcej
Pierwszym krokiem w ocenie ryzyka rozwoju otyłości dziecięcej jest dokładny wywiad z rodzicem, który dostarcza istotnych informacji na temat czynników wpływających na zdrowie dziecka. W trakcie wizyty warto zadać pytania o przebieg ciąży, przyrost masy ciała matki, a także szczegóły dotyczące porodu i sposobu karmienia niemowlaka. Dodatkowo, istotne są dane antropometryczne z wcześniejszych wizyt oraz informacje o udziale innych członków rodziny w kształtowaniu nawyków żywieniowych. Wszystkie te elementy pozwalają na dokładniejszą ocenę ryzyka otyłości i lepsze zrozumienie potrzeb zdrowotnych dziecka.
Kiedy zaczyna się otyłość?
W wykładzie Prof. Paweł Matusik omawia czynniki ryzyka w okresie pre- i perinatalnym.
ZBIERZ WYWIAD, OCEŃ RYZYKO
Zapytaj w trakcie wizyty matki z dzieckiem o:
- otyłość u matki w momencie zajścia w ciążę,
- przyrost masy ciała w ciąży,
- przebieg ciąży (np. cukrzyca ciążowa, leki itp.),
- metodę porodu (siłami natury/cięcie cesarskie),
- parametry urodzeniowe (długość i masa ciała),
- metodę karmienia w pierwszych miesiącach życia dziecka (karmienie naturalne/mieszanki modyfikowane),
- czas i zakres rozszerzania diety,
- udział pozostałych członków rodziny w kształtowaniu nawyków żywieniowych,
- oceń dostępne dane antropometryczne (przyrosty masy ciała w 1. roku życia – poprzednie badania bilansowe),
- schorzenia towarzyszące, leki.
Kalkulatory BMI, siatki centylowe – narzędzia wspierające rozpoznawanie nadwagi i otyłości u dzieci
Ocena stanu odżywienia dziecka to istotny element każdej wizyty lekarskiej, szczególnie podczas bilansów zdrowia i szczepień. Objawy otyłości nie zawsze są widoczne, dlatego warto stosować kalkulatory BMI oraz siatki centylowe, które pozwalają na dokładną analizę masy ciała i wzrostu dziecka w kontekście jego wieku i płci, umożliwiając wczesne rozpoznanie nadwagi i otyłości. Regularne monitorowanie BMI w oparciu o polskie siatki centylowe dla dzieci w wieku 3-18 lat oraz standardy WHO dla młodszych dzieci pozwala wykryć ewentualne odchylenia, uwzględniając również specyficzne przypadki, jak np. dzieci z rozbudowaną masą mięśniową, dla których wskaźnik BMI może nie być miarodajny.
OCEŃ STAN ODŻYWIENIA
Każda wizyta, szczególnie szczepienie czy bilans zdrowia dziecka, jest okazją do oceny stanu odżywienia.
Oceń i oblicz BMI, nanieś wynik na siatkę centylową, przeanalizuj trend BMI w czasie z wykorzystaniem polskich siatek BMI dla dzieci w wieku 3–18 lat.
Rozpoznaj nadwagę, gdy BMI > 85 percentyla, a otyłość, gdy BMI > 97 percentyla.
Wykorzystując standardy rozwoju fizycznego WHO dla dzieci 0-5 lat rozpoznaj nadwagę > 2 SD (> 85 percentyla), a otyłość > 3 SD (> 95 percentyla).
Pamiętaj też o otyłości olbrzymiej, gdy BMI przekracza 120% normy dla 95 percentyla.
Pobierz siatki WHO dla dzieci w wieku 0-5 lat: https://imid.med.pl/images/do-pobrania/Siatki_0-5_lat_WHO.pdf
Nie zapomnij o ograniczeniach wskaźnika BMI między innymi u dzieci z rozbudowaną masą mięśniową. U nich wartości BMI mogą być wysokie, mimo prawidłowej tkanki tłuszczowej. Zaleca się w takim przypadku badania bioimpedancji elektrycznej lub pomiar grubości fałdu skórnego.
Edukacja rodziców i dzieci w zakresie prawidłowego odżywiania oraz zdrowego stylu życia
Świadomość zdrowego stylu życia od najmłodszych lat jest kluczowa dla zapobiegania nadwadze i otyłości u dzieci. Edukacja rodziców i dzieci oparta na indywidualnie dopasowanych zaleceniach, uwzględniających ich nawyki żywieniowe i poziom aktywności fizycznej, pomaga budować zdrowe nawyki na przyszłość. Poprzez szczegółowy wywiad i obserwację specjalista może odpowiednio dostosować wskazówki, jednocześnie ostrzegając przed zagrożeniami i możliwymi powikłaniami zdrowotnymi związanymi z nadwagą i otyłością.
EDUKUJ
Zapoznaj rodziców i dziecko z tematem zdrowego stylu życia.
Dostosuj zalecenia do trybu odżywiania i poziomu aktywności fizycznej dziecka na podstawie szczegółowego wywiadu i obserwacji. Poinformuj o zagrożeniach i powikłaniach wynikających z nadwagi i otyłości.
Rola rodzica w profilaktyce otyłości u niemowląt i dzieci
Odpowiedzialność za profilaktykę otyłości zaczyna się już na etapie planowania rodzicielstwa. Zdrowy styl życia matki, właściwa masa ciała przed poczęciem i kontrola przyrostu masy ciała w ciąży są kluczowe, by minimalizować ryzyko nadwagi i otyłości u dziecka. Rola rodzica nie kończy się jednak na okresie prenatalnym – codzienne wybory, wspólne posiłki i aktywność fizyczna są dla dziecka wzorem do naśladowania. Dzieci uczą się przez obserwację, dlatego przykłady zdrowych nawyków u rodziców sprzyjają ich prawidłowemu rozwojowi, a także skutecznie wspierają profilaktykę nadwagi i otyłości na dalszych etapach życia.
PODKREŚL ROLĘ RODZICA
Profilaktyka otyłości u dzieci w czasie ciąży i na etapie planowania ciąży.
Zaangażowanie rodzica już od etapu planowania prokreacji jest podstawą przy zapobieganiu otyłości u dzieci. Jak wykazuje piśmiennictwo, zarówno wysoka wartość BMI matki przed poczęciem, jak i nadmierny przyrost masy ciała w ciąży, wiążą się ze zwiększonym ryzykiem rozwoju nadwagi i otyłości u dziecka.
Inne czynniki ryzyka w okresie prenatalnym to:
- cukrzyca ciążowa u matki,
- nadciśnienie tętnicze,
- palenie papierosów w ciąży.
Podkreślaj wagę zdrowego trybu życia, aktywności fizycznej, prawidłowej masy ciała przed ciążą oraz brak nadmiernego jej przyrostu w trakcie ciąży.
Norma przyrostów masy ciała dla kobiet od początku ciąży wynosi odpowiednio:
• z BMI < 18,5 to 12,5-18 kg,
• z prawidłową masą ciała (BMI 18,5-24,9) to 11,5-16 kg,
• z nadwagą (BMI 25-29,9) to 7-11 kg,
• a dla kobiet z otyłością (BMI > 30) to 5-9 kg2.
Wcześnie rozpoznawaj i lecz zaburzenia metabolizmu glukozy w ciąży. Pamiętaj, że ciężarne z niedostateczną masą ciała wymagają porady żywieniowej, ponieważ wzrasta u nich ryzyko urodzenia dziecka z SGA, prowadzące często do otyłości.
Przykład rodzica – ważny element zapobiegania i leczenia otyłości u dzieci.
Zdrowy tryb życia, prawidłowe żywienie oraz regularna aktywność fizyczna całej rodziny są podstawą skutecznej profilaktyki czy leczenia nadwagi i otyłości u dzieci. Dzieci z nadwagą lub otyłością częściej mierzą się z problemem otyłości jako dorośli. Poinformuj rodzica, że dzieci w pierwszych latach życia uczą się przez naśladownictwo – powtarzają zachowania oraz wybory rodziców. Wspólne spożywanie zbilansowanych posiłków i uprawianie sportu sprzyja prawidłowemu rozwojowi dziecka i przyczynia się do skutecznej profilaktyki nadwagi i otyłości.
Zapraszamy do zapoznania się z artykułem:
Co jest ważne w kształtowaniu prawidłowych nawyków żywieniowych u dzieci?
Rola zdrowego odżywiania w profilaktyce otyłości u dzieci
Wczesne kształtowanie zdrowych nawyków żywieniowych to fundament profilaktyki otyłości u dzieci. Już od pierwszych miesięcy życia, poprzez wyłączne karmienie piersią i stopniowe rozszerzanie diety, rodzice mogą wpływać na prawidłowy rozwój smaku i preferencje żywieniowe dziecka.
Kluczowe jest wprowadzanie nowych produktów bez dosalania i dosładzania oraz unikanie nagradzania słodyczami. Zasada responsywnego żywienia, gdzie rodzic decyduje o wyborze i czasie posiłku, a dziecko o jego ilości, sprzyja kształtowaniu zdrowej relacji z jedzeniem.
Na dalszych etapach rozwoju, odpowiednia liczba posiłków, ograniczenie spożycia soków i słodyczy oraz wzorce żywieniowe oparte na Piramidzie Zdrowego Żywienia stanowią skuteczną ochronę przed nadwagą i otyłością, wspierając jednocześnie rozwój aktywności fizycznej i zdrowego stylu życia.
ZALECENIA ŻYWIENIOWE
Najważniejsze zadanie rodziców to ukształtowanie i wprowadzenie dobrych nawyków żywieniowych dziecka od chwili narodzin.
dziecka
W pierwszym roku życia zaleca się wyłączne karmienie piersią przez pierwsze 6 miesięcy. Różnorodna dieta matki wpływa na zróżnicowany smak jej pokarmu, a to jest przygotowaniem niemowlęcia do akceptacji innych smaków pokarmów. Karmienie piersią powinno trwać tak długo, jak odpowiada to matce i dziecku, zaleca się karmienie nie krócej niż do ukończenia 12 miesięcy.
W okresie noworodkowym dziecko zjada 8-12x/d, pomiędzy 2. a 6. miesiącem życia przeciętnie 8x/d, a w drugim półroczu życia 6-8 x/d.
Rozszerzanie diety należy rozpocząć między 17. a 26. tygodniem życia od pokarmów wytrawnych, aby dziecko nie preferowało smaku słodkiego. Należy unikać dosalania i dosładzania potraw, a nowe produkty proponować wielokrotnie, nawet jeśli początkowo są odrzucane. Należy unikać nagradzania słodyczami, natomiast soki owocowe podawać dopiero po ukończeniu 12 miesięcy3. Warto podkreślić, że to rodzic decyduje co i kiedy zje dziecko, dziecko decyduje czy i ile zje - jest to główna zasada responsywnego stylu żywienia dzieci, w którym to rodzic modeluje odpowiednie zachowania żywieniowe jednocześnie respektując odmowę dziecka.
Przy planowaniu diety dziecka w wieku 13-36 miesięcy pomocne mogą być modelowe racje pokarmowe produktów z różnych grup wraz z podaniem ich gramatury dla diety 1000 kcal (Tab. 1). Porcje te powinny odzwierciedlać indywidualne zapotrzebowanie na energię w odniesieniu do masy ciała dziecka. U dzieci w wieku 13–36 miesięcy dobowe zapotrzebowanie na energię wynosi około 83 kcal na kilogram masy ciała, co średnio daje 700-1000 kcal/dobę. Dzieci w wieku 13-36 miesięcy powinny spożywać 4-5 posiłków dziennie, z czego 3 to posiłki główne, a 1-2 to przekąski. Zaleca się zaprzestanie karmienia nocnego u dzieci powyżej 12. miesiąca życia, chyba że jest to medycznie uzasadnione. Spożycie soków przez dzieci w wieku od roku do 3 lat powinno być ograniczone do maksymalnie 120 ml dziennie.
W zaleceniach żywieniowych dla dzieci w wieku 4-18 lat pomocna będzie Piramida Zdrowego Żywienia i Stylu Życia Dzieci i Młodzieży IŻŻ.
Piramida Zdrowego Żywienia i Stylu Życia Dzieci i Młodzieży
Spożywanie zalecanych w piramidzie produktów spożywczych w odpowiednich ilościach i proporcjach oraz codzienna aktywność fizyczna i inne elementy stylu życia są kluczem do zdrowia, prawidłowego rozwoju i dobrych wyników w nauce.
Najważniejsza w profilaktyce jest aktywność fizyczna, ograniczenie czasu przed ekranem do 2 h oraz regularne pomiary antropometryczne.
Podstawą każdego posiłku powinny być warzywa oraz owoce, z przewagą warzyw. Objętość soków owocowych nie powinna przekraczać 120–180 ml dziennie. U starszych dzieci i młodzieży spożycie soków nie powinno przekraczać 240 ml, czyli jednej szklanki dziennie. Dzieci i młodzież powinny spożywać 2–2,5 szklanki świeżych owoców w ciągu dnia.
Na drugim poziomie żywieniowym znajdują się produkty zbożowe, głównie pełnoziarniste, będące dobrym źródłem długo uwalnianej energii.
Kolejne piętro zajmują produkty bogate w białko, czyli przetwory mleczne, mięso, ryby, jaja i rośliny strączkowe.
Na szczycie piramidy znajdują się tłuszcze, których spożycie w codziennej diecie powinno być niewielkie, z preferencją tłuszczów pochodzenia roślinnego.
Zaleca się znaczne ograniczenie cukru, słodyczy oraz soli5.
Zapraszamy do zapoznania się z artykułem:
Prawidłowe żywienie dzieci w wieku 1-3 lat – profilaktyka otyłości i zaburzeń metabolicznych.
Tabela 1. Modelowa całodzienna racja pokarmowa wyrażona w produktach dla dzieci 1-3 lat według Zespołu Ekspertów PAN [g/1000 kcal] (opracowanie na podstawie Stanowiska Komitetu Nauk o Żywności i Żywieniu Człowieka PAN w sprawie zasad żywienia dzieci w wieku 1-3 lat z 2022 r.)
- Jesteśmy pionierem rolnictwa ekologicznego i marką Nr 1 w Polsce w żywności BIO dla dzieci*
- Nasze surowce pochodzą z gospodarstw położonych w czystych ekologicznie rejonach.
- Nasze kontrole są bardziej surowe niż wymagane prawem.
- Badamy nawet glebę i nasiona przed zasiewem.
- Stosujemy płodozmian i kompost, bo zdrowa gleba to podstawa.
- Dopuszczamy wyłącznie naturalne środki ochrony roślin.
*HiPP za NielsenIQ, Panel Handlu Detalicznego, Cała Polska (Food), Udział w sprzedaży wartościowej na poziomie 65,4% w okresie w1-w52 2024, Ekologiczna Żywność dla Dzieci (oznaczona certyfikatem BIO) kategorie: jedzenie w słoikach dla dzieci, mleko modyfikowane dla dzieci, kaszki (klasyfikacja własna), przekąski dla dzieci, certyfikowane soki dla dzieci, herbatki instant dla dzieci, segment BIO.
Zapobieganie otyłości u dzieci: rola snu i aktywności fizycznej
Regularna i odpowiednio dobrana aktywność fizyczna, wraz z właściwą higieną snu, to kluczowe elementy profilaktyki otyłości u dzieci. Rekomendacje dotyczące aktywności fizycznej różnią się w zależności od wieku – od zabawy na podłodze dla najmłodszych, przez ruchowe wyzwania dla przedszkolaków, po intensywne ćwiczenia dla starszych dzieci i młodzieży. Ograniczenie czasu przed ekranem oraz aktywności siedzącej pomaga uniknąć nadmiernych przyrostów masy ciała. Odpowiednia ilość snu, dostosowana do wieku dziecka, sprzyja równowadze hormonalnej i zapobiega skłonności do podjadania, stanowiąc fundament zdrowego rozwoju i ochrony przed nadwagą.
OMÓW ZASADY AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ
Odpowiednio dobrana i regularna aktywność fizyczna skutecznie zapobiega nadmiernym przyrostom masy ciała.
Aktualnie obserwowany jest trend do wydłużania okresów bez aktywności fizycznej, czemu należy przeciwdziałać. U dzieci z nadwagą lub otyłością należy ograniczyć aktywności w pozycji siedzącej lub leżącej w czasie wolnym do maksymalnie 2 h dziennie. Rekomendowany czas aktywności fizycznej dla dzieci różni się w zależności od grupy wiekowej.
Dzieci do ukończenia pierwszego roku powinny kilka razy w ciągu dnia spędzać czas na interaktywnej zabawie na podłodze, dla dzieci nieprzemieszczających się oznacza to co najmniej 30 minut w ciągu dnia leżenia na brzuszku pod nadzorem rodzica. Nie należy unieruchamiać dziecka w nosidełku/krzesełku do karmienia na dłużej niż 1 h jednorazowo. Czas przed ekranem należy wyeliminować do chwili ukończenia przez dziecko 2 lat.
Dzieci w wieku 1-4 lat powinny spędzać 3 h w ciągu dnia na różnorodnej aktywności fizycznej od umiarkowanej do intensywnej. Aby to zrealizować, należy umożliwić dziecku jego naturalną ekspresję ruchową, zapewnić przestrzeń, czas i odpowiednie zabawki. Czas unieruchomienia nie powinien przekraczać 1 h jednorazowo. W grupie trzy- i czterolatków czas przed ekranem nie powinien przekraczać 1 h na dobę.
Dla dzieci starszych, w wieku 5-17 lat zaleca się minimum 1 h dziennie aktywności umiarkowanej do intensywnej. W Polsce do tego zalecenia stosuje się jedynie ok. 30% dzieci. Poprzez aktywność umiarkowaną do intensywnej rozumie się gry zespołowe w koszykówkę czy piłkę nożną, bieg, szybki marsz, pływanie lub taniec.
Jednocześnie zwraca się uwagę na konieczność wykonywania ćwiczeń wzmacniających mięśnie i kości co najmniej 3 razy w tygodniu poprzez zastosowanie treningu siłowego. Trening ten nie ogranicza się wyłącznie do podnoszenia ciężarów, obejmuje on szeroki wachlarz ćwiczeń z własną masą ciała, co poprawia spadające wskaźniki sprawności mięśniowej dzieci i młodzieży. U najmłodszych dzieci zazwyczaj oznacza to ćwiczenia z obciążeniem własnego ciała. Podjęcie treningów z ciężarami zewnętrznymi powinno odbywać się po indywidualnej ocenie, pod nadzorem specjalisty uczącego prawidłowej techniki ćwiczeń6. Aktywności przed ekranem w czasie wolnym nie powinny być dłuższe niż 2 h na dobę. Im krócej, tym lepiej.
PODKREŚL WAGĘ SNU
Niedostateczny czas przeznaczony na sen u dzieci wiąże się ze zwiększonym ryzykiem przyrostów masy ciała, a tendencja ta może się utrzymywać lub wystąpić po wielu latach. Aktywność fizyczna sprzyja jakości snu, natomiast jego rytm może być zaburzony przez wieczorne i nocne korzystanie z urządzeń ekranowych. Może to zwiększać ochotę na podjadanie zarówno w nocy, jak i w dzień.
Długość snu zmienia się w zależności od wieku dziecka. Dzieci w wieku do 3 miesięcy przesypiają ok. 14-17 h, niemowlęta do ukończenia 12 miesięcy śpią ok. 12-16 h. Wraz z wiekiem czas snu skraca się do 10-13 h u dzieci 3, 4-letnich, 9-12 h u dzieci w wieku 5-12 lat i 8-10 h u starszych do ukończenia 17 lat. Typowe dla dzieci w wieku do około 5 lat są drzemki, u dzieci starszych dąży się do przesypiania w nocy należnej dla wieku liczby godzin7.
Zapraszamy do obejrzenia wykładu: „Co jest ważne w profilaktyce otyłości od najmłodszych lat życia?”
Wykład przeprowadził Prof. dr hab. n. med. Piotra Socha, profesor pediatrii i gastroenterologii w Klinice Gastroenterologii, Hepatologii, Zaburzeń Żywieniowych i Pediatrii, Zastępca Dyrektora ds. Nauki w Instytucie Zdrowia Dziecka (CMHI) w Warszawie. Prof. Piotr Socha omawia w czasie wykładu takie kwestie jak m.in.: które czynniki środowiskowe mają wpływ na ryzyko otyłości, wyniki wielu badań dotyczących otyłości i wpływu nadmiernej masy ciała na zdrowie człowieka, odpowiadając przy tym na pytania:
- Dlaczego powinniśmy zwrócić uwagę na problem otyłości u dzieci w Polsce?
- Na czym polega skuteczne rozpoznawanie problemu otyłości?
- Na co zwrócić uwagę w profilaktyce otyłości i programowaniu metabolicznym?
- Jaki jest wpływ białka na tkankę tłuszczową?
- Co wiemy z badań dotyczących zwyczajów żywieniowych w dzieciństwie?
- Dlaczego należy pamiętać o wytycznych dotyczących żywienia niemowląt i dzieci?
- Dlaczego ważna jest aktywność fizyczna?
- Co łączy mikrobiom z otyłością?
- Dlaczego otyłość jest niebezpieczna dla zdrowia?
Zapobieganie otyłości u dzieci – najważniejsze zalecenia
Profilaktyka otyłości u dzieci opiera się na identyfikacji i eliminacji głównych przyczyn nadmiernego przyrostu masy ciała. Do najważniejszych zaleceń należy ograniczenie spożycia wysokoprzetworzonej żywności bogatej w cukry i sód, eliminacja słodkich napojów i nawyku podjadania, a także zwiększenie konsumpcji warzyw i owoców. Kluczowe jest także promowanie regularnej aktywności fizycznej, dostosowanej do wieku dziecka, oraz ograniczenie czasu spędzanego przed ekranem, szczególnie w pozycji siedzącej. Wdrożenie tych działań pomaga w skutecznym zapobieganiu otyłości, której ryzyko rośnie wraz ze wzrostem czasu przeznaczonego na siedzące zajęcia.
PODSUMUJ WYDANE ZALECENIA
Podkreślaj główne przyczyny rozwoju nadwagi i otyłości:
spożycie wysokoprzetworzonej żywności zawierającej duże ilości cukru czy sodu, często o wysokiej gęstości kalorycznej
picie słodkich napojów i podjadanie między posiłkami oraz w nocy, co zwiększa spożycie dodatkowych, pustych kalorii
niskie spożycie warzyw i owoców
niska aktywność fizyczna przy nadmiernej podaży energii, co przy siedzącym trybie życia i zbyt obfitych posiłkach przekłada się na nadmierny przyrost masy ciała
nieaktywny tryb życia – spędzanie czasu przed ekranem w pozycji siedzącej, problem dotyczy ponad 70% nastolatków
Profilaktyka i leczenie otyłości – niezbędne wsparcie
Skuteczna profilaktyka i leczenie otyłości u dzieci wymaga podejścia multidyscyplinarnego, które łączy poradnictwo dietetyczne, regularną kontrolę nawyków żywieniowych i wsparcie specjalistów. W prewencji i leczeniu otyłości kluczowe jest prowadzenie dzienniczka żywieniowego, uwzględniającego skład i ilość posiłków. W przypadku bardziej złożonych form otyłości, takich jak otyłość syndromiczna, monogenowa czy endokrynologiczna, konieczna jest współpraca z lekarzami różnych specjalizacji, którzy mogą dokładnie zdiagnozować i dostosować terapię.
Poradnictwo dietetyczne dla dzieci zagrożonych otyłością
Zalecaj poradnictwo dietetyczne w ramach prewencji i leczenia nadwagi lub otyłości. Przed skierowaniem pacjenta do dietetyka należy zalecić sporządzenie dokładnego dzienniczka żywieniowego z trzech kolejnych dni. Wytłumacz, że istotne są nie tylko godziny posiłków, ale też skład i gramatura.
Różne rodzaje otyłości – różne specjalizacje
Pamiętaj o otyłości innej niż tylko prosta. O otyłości syndromicznej mogą świadczyć cechy dysmorfii, niepełnosprawność intelektualna czy charakterystyczne wady narządowe. Typowy dla otyłości monogenowej jest początek przed ukończeniem drugiego roku życia z hiperfagią, zaś dla otyłości związanej z zaburzeniami endokrynologicznymi szybki przyrost masy ciała przy zahamowaniu przyrostu długości. W przypadku podejrzenia powyższych skieruj pacjenta na konsultację specjalistyczną.
Zapraszamy do obejrzenia wykładu: „Leczenie otyłości dziecięcej – aspekty praktyczne.”
Wykład przeprowadził Dr hab. n. med. Paweł Matusik, pediatra i endokrynolog, prof. SUM, Prezes Polskiego Towarzystwa Otyłości Dziecięcej.
Prof. Paweł Matusik omawia w czasie wykładu takie kwestie jak m.in.: czynniki prowadzące do otyłości, proces postępowania leczniczego, metody terapeutyczne oraz leki stosowane w otyłości u dzieci, odpowiadając przy tym na następujące pytania:
- Dlaczego otyłość jest tematem coraz bardziej powszechnym?
- Jak często występuje otyłość u dzieci?
- Jakie czynniki prowadzą do rozwoju otyłości?
- W jaki sposób ustalić przyczyny otyłości i ryzyko powikłań?
- Jakie metody terapeutyczne można stosować w leczeniu otyłości?
- Dlaczego ważny jest prosty przekaz – RECEPTA?
- Jakie leki można stosować w leczeniu otyłości u dzieci?
- Kiedy i u kogo można zastosować chirurgię bariatryczną?
- Na co zwrócić uwagę w postępowaniu leczniczym otyłości?
Podsumowanie
Powyżej omówiono zalecenia dla lekarzy dotyczące kompleksowej profilaktyki i leczenia otyłości u dzieci, podkreślając znaczenie wczesnej interwencji i wieloaspektowego podejścia. Wyróżniono kluczowe czynniki ryzyka nadwagi i otyłości u dzieci, takie jak dieta bogata w wysoko przetworzoną żywność, brak aktywności fizycznej oraz długotrwałe przebywanie przed ekranem. Podkreślono również rolę rodziców i opiekunów w kształtowaniu zdrowych nawyków żywieniowych i stylu życia, w tym odpowiedniego planowania ciąży, kontroli wagi matki oraz modelowania prozdrowotnych zachowań w rodzinie. Wśród zaleceń znalazły się również takie kwestie jak monitorowanie BMI z wykorzystaniem siatek centylowych oraz znaczenie multidyscyplinarnego wsparcia, w tym specjalistycznych konsultacji w przypadkach złożonej otyłości. Zainteresował Cię ten artykuł? Zapraszamy do bezpłatnej rejestracji w celu uzyskania dostępu do dodatkowych materiałów tworzonych we współpracy ze specjalistami.
Wśród materiałów dostępnych po zalogowaniu można znaleźć między innymi wykład: "Zaburzenia karmienia u dzieci", którego autorami są Prof. dr hab. n med. Piotr Socha oraz dietetyk Mgr Paulina Mika-Stępkowska
Pobierz przydatne materiały:
Więcej informacji na temat produktów HiPP dla niemowląt i małych dzieci dostępne na stronie hipp.pl
Ważna informacja: Karmienie piersią jest najlepszym sposobem żywienia niemowląt. Podawanie preparatów odżywczych w okresie niemowlęcym powinno odbywać się wyłącznie za zgodą pediatry, położnej lub innego niezależnego eksperta.
Autorzy materiału: prof. Paweł Matusik, prof. Małgorzata Wójcik, dr hab. Agnieszka Kozioł-Kozakowska – Polskie Towarzystwo Otyłości Dziecięcej. Opracowanie na podstawie treści przekazanych przez autorów materiałów: dr. n. med. Michał Wronowski – pediatra.
Literatura:
1. Chung YL, Rhie YJ. Severe Obesity in Children and Adolescents: Metabolic Effects, Assessment, and Treatment. J Obes Metab Syndr. 2021 Dec 30;30(4):326-335. doi: 10.7570/jomes21063.
2. Rasmussen KM, Catalano PM, Yaktine AL. New guidelines for weight gain during pregnancy: what obstetrician/gynecologists should know. Curr Opin Obstet Gynecol. 2009 Dec;21(6):521-6. doi: 10.1097/GCO.0b013e328332d24e.
3. Heyman MB, Abrams SA; SECTION ON GASTROENTEROLOGY, HEPATOLOGY, AND NUTRITION; COMMITTEE ON NUTRITION. Fruit Juice in Infants, Children, and Adolescents: Current Recommendations. Pediatrics. 2017 Jun;139(6):e20170967. doi: 10.1542/peds.2017-0967.
4. Weker H, Barańska M, Strucińska M. Poradnik żywienia dziecka w wieku od 1. do 3. roku życia. Praktyczne zastosowanie norm żywienia opracowanych przez Grupę Ekspertów w 2012. Warszawa: Instytut Matki i Dziecka, 2012. www.imid.med.pl images/do-pobrania/poradnik.pdf. Dostęp: 07.07.2024
5. Mika-Stępkowska P, Kierkuś J. Zalecenia żywienia dzieci – profilaktyka otyłości. Postępy w gastroenterologii dziecięcej, 2020
6. Stricker PR, Faigenbaum AD, McCambridge TM. Council on sports medicine and fitness. Resistance Training for Children and Adolescents. Pediatrics. 2020 Jun;145(6):e20201011. doi: 10.1542/peds.2020-1011.
7. Paruthi S, Brooks LJ, D’Ambrosio C et al. Recommended Amount of Sleep for Pediatric Populations: A Consensus Statement of the American Academy of Sleep Medicine. J Clin Sleep Med. 2016 Jun 15;12(6):785-6. doi: 10.5664/jcsm.5866. PMID: 27250809; PMCID: PMC4877308.
